Παράκαμψη προς το κυρίως περιεχόμενο

            Περιοδικό κινηματογράφου

Σινεμά, κριτική & προβολές στην πόλη

memoria

Memoria (Απιτσατπόνγκ Βερεσεθάκουλ) | κριτική


Του Λέανδρου Κυριακόπουλου

 

Μια ταινία που εξερευνά την οντολογία του ήχου· δηλαδή, τον ήχο όπως γίνεται διανοητός όντας αντικείμενο διαχείρισης από τα τεχνικά μέσα: συχνότητα. Στην αντιληπτικότητα του ανθρώπινου σώματος, αυτό μαρτυρά ότι ο ήχος βιώνεται ως δόνηση.
Δόνηση: το σωματικό ισοδύναμο της συχνότητας.
Τεχνικά μέσα ήχου: Η υποδομή που κάνει αυτονόητη τη μεταφυσική των συχνοτήτων.
«Το μπάσο εξαρτάται από τι χρησιμοποιείς για να ακούσεις τον ήχο», θα πει ο Ερνάν, καθώς επιχειρεί να φτιάξει τον ήχο που ακούει η Τζέσικα, η οποία του τον περιγράφει. Η Τζέσικα ακούει ανά στιγμές έναν ήχο από το «πουθενά»· δηλαδή, έναν ήχο χωρίς πηγή προέλευσης. Ενας ήχος χωρίς προέλευση αποτελεί αναμφίβολα μια σχιζοφρενική εμπειρία.

 

Τέτοια είναι και η κινηματογραφική γλώσσα της ταινίας. Ακούμε τον ήχο «της Τζέσικα», τον οποίον ο Ερνάν προσπαθεί να ανασυνθέσει χρησιμοποιώντας ηχητικά εφέ για ταινίες. Ο ίδιος μάς προειδοποιεί: από ακουστικά, από την τηλεόραση, στον κινηματογράφο ή σε ένα στούντιο ηχογράφησης ο ήχος αλλάζει, εξ ου και η διαφορά στον ήχο του μπάσου.
«Σαν μια τεράστια μπάλα από τσιμέντο να πέφτει σε ένα μεταλλικό πηγάδι με θαλασσινό νερό»: αυτός είναι ο ήχος της Τζέσικα.
Στο σύμπαν των συχνοτήτων, ένας ήχος γίνεται ακουστός όταν ένα κύμα ολοκληρώσει τον κύκλο του. Στη μεταφυσική των συχνοτήτων, δηλαδή, ο ήχος ταυτίζεται με τον χρόνο. Καθετί ακουστό είναι κάτι με διάρκεια. Οι τεχνολογίες του ήχου είναι τεχνικές της μνήμης.

Στο «Memoria», οι ήχοι και η μουσική παίρνουν τον χρόνο τους. Αφήνονται μέσα στην εικόνα να ολοκληρώσουν «τον κύκλο τους». Ενα τζαζ κομμάτι θα έχει τον χρόνο του· το κελάρυσμα του νερού με το θρόισμα των δέντρων και το κελαηδισμό των πουλιών θα έχουν τον χρόνο τους· το βουητό της πόλης θα έχει τον χρόνο του. Οι συναγερμοί των αυτοκινήτων θα έχουν την πηγή τους. Ο ήχος «της Τζέσικα» θα ανήκει στη μνήμη της: στον τρόπο που το σώμα της ανοίγεται στις δονήσεις του κόσμου. Αυτός είναι ένας κινηματογράφος της διάρκειας στην εποχή της επιτάχυνσης, της διάσπασης και του σοκ.
«Θυμάμαι τα πάντα· οπότε προσπαθώ να περιορίσω αυτά που βλέπω», θα πει ο Ερνάν σε μια παράλληλη χρονική στιγμή. «Γι’ αυτό δεν έβλεπα ποτέ ταινίες ή τηλεόραση».
Οι δονήσεις αποθηκεύονται στο σώμα.
Οι βράχοι, τα δέντρα, το τσιμέντο απορροφούν τα πάντα· και για τον λόγο αυτό έχουν αποθηκεύσει πολλές ιστορίες που μπορούν να αφηγηθούν. Και εμείς, ως άνθρωποι, ενσωματώνουμε τις δονήσεις του κόσμου – τις αποθηκεύουμε όπως το βινύλιο εγγράφει τις συχνότητες στις αυλακώσεις του. Οι συναισθηματικές συνέπειές του γεγονότος αυτού δεν είναι αμελητέες. Απεναντίας· «οι εμπειρίες είναι επικίνδυνες, απελευθερώνουν μια βίαιη θύελλα στη μνήμη μου», θα πει ο Ερνάν.
Αλλά και η Τζέσικα δεν είναι έτοιμη να ακούσει τις ιστορίες του κόσμου. Καμία και κανένας δεν είναι έτοιμος για τέτοιες αρχέγονες μνήμες. Και όμως αυτές υπάρχουν στις ταλαντώσεις της Γης.
Η Τζέσικα θέλει να τις ξεχάσει – θέλει να κλείσει το σώμα της σε τέτοιες δονήσεις. Για την ακρίβεια, δεν μπορούν να έχουν νόημα σε μια καθημερινότητα που σημασία έχει η στιγμή, το συμβάν, το σοκαριστικό γεγονός. Αυτή είναι μια εποχή σπασμών και καταρρεύσεων. Ψάχνει μια τεχνολογία που θα την βοηθήσει να ξεχάσει.
Τα φάρμακα, όμως, δεν θεραπεύουν πραγματικά. Συνηγορούν στην απώλεια της ενσυναίσθησης. Μας αποστερούν τη συγκίνηση του κόσμου· πράγματι, τη λύπη του κόσμου.
«Ακούω έναν άνδρα, είχε διάλειμμα, δύο φίλοι του τον χτύπησαν».
Η πρόσληψη του ήχου είναι ταυτισμένη με την εμπειρία του χρόνου. Καμιά άλλη αισθητική εντύπωση του κόσμου δεν είναι τόσο αξεδιάλυτα συνυφασμένη με την σωματική αίσθηση του παρόντος. Αυτός ο κινηματογράφος μας καλεί σε μια συγχρονική βίωση μιας δικής του πραγματικότητας. Σε αυτήν, τα πάντα μιλάνε· και τα σώματα γίνονται κοσμικά ηχεία.

Το ποίημα των άγρυπνων νυχτών.
Πέρα από τα πέταλα, και τα κάποτε μαινόμενα φτερά, ο αέρας ξεφυσάει στην ξεθωριασμένη του σκιά.


Το «Memoria» είναι μια τεχνολογία του χρόνου – ενάντια στην αρχειοθέτηση των στιγμών και των συμβάντων, ασκεί μια πολιτική της κοσμικής μνήμης.