Σκηνοθεσία: Ρομέν Γαβράς
Σύνοψη: Μετά τον θάνατο του μικρότερου αδερφού του κατά τη διάρκεια μιας επιδρομής της αστυνομίας, ο Άμπντελ επιστρέφει στην κοινότητα της Athena. Όταν ξεσπά εξέγερση, η Athena πολιορκείται.
Του Θοδωρή Δημητρόπουλου
«Δεν υπάρχει πλαίσιο, και γι’αυτό έχουν ενδιαφέρον», μου έλεγε πριν από χρόνια στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης ο Ρομέν Γαβράς. «Νομίζω, αν βάλεις αυτές τις εικόνες σε αφηγηματικό πλαίσιο ή τις εξηγήσεις, δεν έχουν ενδιαφέρον. Έχουν ενδιαφέρον επειδή είναι εκτός πλαισίου και πρέπει να σκεφτείς τα πάντα εσύ, πρέπει να δεις κάτι τόσο έντονο και μετά να βγάλεις δικό σου νόημα». «Εγώ πάντως σίγουρα δεν μπορώ να βγάλω νόημα». Μιλάει για τα βίντεο κλιπ του, αλλά με έναν περίεργο τρόπο θα μπορούσε να αναφέρεται και στο σινεμά του, ιδίως το πώς προσεγγίζει την αφήγηση και την κοινωνική ματιά. Τα κλιπ του, γυρισμένα ως επί το πλείστον στο διάστημα του αρχικού ιντερνετικού boom, είχαν τεράστια επιτυχία (βραβεία, διχασμούς, αμέτρητα views), εξετάζοντας έκρυθμες καταστάσεις μέσα από εκρηκτικές εικόνες προορισμένες να προβοκάρουν.
Συμμορίτικη βία, μετα-αποκαλυπτικοί αγώνες επιβίωσης, συγκρούσεις αστυνομίας και διαδηλωτών, με μια αισθητική προσέγγιση που παραπέμπει περισσότερο στο έπος και στον εντυπωσιασμό παρά στην όποια εσωτερικότητα ή τη νηφάλια εξερεύνηση. Ο Ρομέν Γαβράς είναι, υπό αυτή την έννοια, ένας από τους αγνότερους πολιτικούς κινηματογραφιστές της γέννησης του Ίντερνετ, προλαβαίνοντας -ή αντιδρώντας σε- μια εποχή όπου η σιωπή μοιάζει να μην έχει καμία θέση και ο εντυπωσιασμός, η ανάγκη να γραπώσεις το ενδιαφέρον του θεατή μέσα σε μιλισεκόντ, αποκτά πρωταρχική σημασία.
Το «Athena» είναι, λοιπόν, τίποτα άλλο παρά η φυσική μετεξέλιξη του Γαβρά των βίντεο κλιπ στον Γαβρά ως κινηματογραφικό auteur. Η ταινία ακολουθεί τις συγκρούσεις σε μια φανταστική συνοικία του Παρισιού ανάμεσα σε ομάδες κατοίκων και των αστυνομικών, με αφορμή ακόμα έναν θάνατο στα χέρια της αστυνομίας. Η αποστομωτική εναρκτήρια σεκάνς βάζει εξεγερμένα παιδιά (κατά κύριο λόγο) μεταναστών να κλέβουν ένα αστυνομικό βανάκι και να τρέχουν μανιασμένα και θριαμβευτικά στους δρόμους της πόλης κραδαίνοντας σημαίες και φωνάζοντας «we are the police». Πρόκειται από την πρώτη στιγμή, από την αποστομωτική αυτή εναρκτήρια σεκάνς, για μια δήλωση γεμάτη σύγχυση και οργή, φτιαγμένη (όπως και η πράξη των ηρώων) για να ξεσηκώσει, για να στείλει την αδρεναλίνη στα ύψη, για να προβοκάρει μια αντίδραση από κόσμο χαμένο σε θάλασσες πληροφορίας και εικόνας.
Η ταινία είναι γυρισμένη με απίστευτο νεύρο, καθώς ο Γαβράς μοιάζει ενστικτωδώς να ακολουθεί πάντα την ένταση των συγκρούσεων, παρά την όποια τάση επεξήγησης και ψύχραιμης ανάλυσης. Πρόκειται για κάτι που, εξάλλου, δένει με την ταραχή και την ωμότητα της θεματικής του φιλμ, το οποίο αναπτύσσεται σαν μοντέρνα παραλλαγή αρχαίας τραγωδίας, με μια αδερφική προδοσία που βρίσκει τους τραγικούς πρωταγωνιστές σε διαφορετικές πλευρές της σύγκρουσης, μα θύματα
και τους δύο. (Φυσικά, σε μια συνθήκη σαν αυτή δεν υπάρχουν νικητές).
Ο Γαβράς κινηματογραφεί, λοιπόν, με όρους συμβόλων και με όρους νεύρου και εντυπωσιασμού και η αμεσότητα αυτή των εικόνων του έχει μεγάλη αξία και κάτι το αληθινά σύγχρονο. Έστω κι αν, κατά παραδοχή του, «εγώ δεν μπορώ να βγάλω νόημα». (Αν μη τι άλλο, καθαρά σε επίπεδο ιδεών, το
φινάλε προδίδει το φιλμ σε διάφορα επίπεδα, τόσο ρυθμού όσο και στην όποια πολιτική του τοποθέτηση). Διότι, τελικά, η σκηνοθετική δομή του φιλμ μοιάζει να δανείζεται πολλά στοιχεία από τη δουλειά του Γαβρά στο βίντεο κλιπ.
Η ταινία αποτελείται από πολλά σερί long takes, που το καθένα μοιάζει να λέει τη δική του οργισμένη ιστορία, στον δικό του μπαρουτοκαπνισμένο πλανήτη. Είναι όλα φτιαγμένα για να σε καθηλώσουν εκ νέου, σαν εκ του μηδενός. Το πλαίσιο ανάγνωσης είναι συχνά ασαφές (μιας και, αν μη τι άλλο, η συγκεκριμένη κατάσταση είναι εξοργιστικά γνώριμη στις σημερινές κοινωνίες) και οι λεπτομέρειες όχι πρωτίστως σημαντικές, πράγματα που ανέκαθεν ίσχυαν και για τα βίντεο κλιπ. To πολιτικό σινεμά για την ιντερνετική εποχή;
//18
